Πλήθος έτοιμο για όλα
Αν αντίθετα στα όσα προείπαμε, εμφανιζόταν ένας χαρισματικός ηγέτης που να έχει τη βοήθεια να εμφανιστεί στην τηλεόραση και να ζητήσει από το λαό να κλιμακώσει την αντίδρασή του προτείνοντας τα πιο κάτω μέτρα 1)ΓΕΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΕΡΓΙΑ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ για 15 τουλάχιστον μέρες, 2)ΠΑΥΣΗ ΠΛΗΡΩΜΩΝ στις ΕΦΟΡΙΕΣ και στις ΤΡΑΠΕΖΕΣ ταυτόχρονα με είσοδο ορκωτών λογιστών που θα έκαναν φύλλο και φτερό όλες τις πληρωμές, τα δάνεια και θα έδιναν απάντηση στο τι απέγιναν τα ποσά των ανακεφαλαιοποιήσεων που πήραν και που πήγαν 3)ΑΝΑΛΗΨΗ αν χρειαστεί, όλων ΤΩΝ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ ώστε οι τράπεζες να οδηγηθούν σε πλήρη ΧΡΕΟΚΟΠΙΑ, 4) ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΝΟΜΙΣΜΑ ΕΓΓΥΗΤΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΜΑΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ 5)Αλληλεγγύη και αλληλοϋποστήριξη ώστε να μην υπάρχουν πολιτικές διαφοροποιήσεις, χωρισμός και διαίρεση αφού καταργούμε όλα τα κόμματα κι ενωνόμαστε όλοι εναντίον της δωσίλογης κυβέρνησης με στόχο 6)να περάσει από ΕΙΔΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ και να τιμωρηθούν όλοι όσοι υπέγραψαν τις κατάπτυστες συμβάσεις και μνημόνια, είναι σίγουρο ότι ο λαός θα έριχνε μια προδοτική κυβέρνηση σε 24 ώρες.
Αλλά ποτέ ο τύπος, τα δουλοκάναλα, και οι κυβερνητικοί δεν θα επιτρέψουν σε τέτοιο ηγέτη να απευθυνθεί στο λαό. Θα βάλλουν δικό τους γόητα για να ρίξει το λαό στην απελπισία και την αφασία, να του ρίξει το ηθικό, να φοβηθεί και να ανεχτεί το σφαγιασμό του, την φτώχια, την αυτοχειρία, τον διχασμό αφού πρώτα του καλλιεργήσουν την ατομοκεντρικότητα και την υποταγή. Πως γίνεται αυτή η λαϊκή υποταγή;
Τι συμβολίζει ένας τέτοιος ανθρώπινος Παρθενώνας; Το άφωνο, μούγκα στη στρούγκα πλήθος.
Ο Φρόυντ φωτίζει σε μεγάλο βάθος τα λεπτά νήματα που κινούν την ψυχολογία των μαζών. Υποστηρίζει ότι «το υπόβαθρο της ομαδικής ψυχής είναι οι ερωτικές σχέσεις, ή με μια πιο ουδέτερη έκφραση, οι συναισθηματικοί δεσμοί» (Φρόυντ Σ.: «Ομαδική Ψυχολογία και Ανάλυση του Εγώ» σελ. 106). Το άτομο από ανάγκη να ευρίσκεται σε αρμονία με τα υπόλοιπα μέλη του πλήθους, να είναι αρεστό στους άλλους, επομένως για την αγάπη τους, παραιτείται από κάθε τι το προσωπικό και αφήνεται να υποβληθεί από τους πολλούς. Προκειμένου να διατηρηθεί ένα πλήθος ενωμένο, ποια άλλη δύναμη μπορεί να το συγκρατήσει «εκτός από τον έρωτα, ο οποίος διασφαλίζει την ενότητα και τη συνοχή του κάθε τι που υπάρχει στον κόσμο;» Mε την λέξη έρωτα δεν εννοεί της σεξουαλική έλξη, εννοεί τη LΙΒΙDΟ, την ενέργεια που προέρχεται από το σεξουαλικό ένστικτο, τη σεξουαλική παρόρμηση, από το ένστικτο της ζωής ή της αγάπης.
Κάθε πλήθος οργανωμένο ή ανοργάνωτο έχει ανάγκη από ένα αρχηγό-πατέρα, ο οποίος αγαπά εξίσου όλα τα μέλη του, αυτά ανταποκρίνονται αγαπητικά προς εκείνον (αν και το συναίσθημα της αγάπης συχνά είναι ανάμεικτο με το συν αίσθημα του φόβου και του θυμού μίσους με λίγα λόγια τα αμφίθυμα συναισθήματα που συνδέονται μεταξύ πατέρα και γιού με άλλα λόγια οιδιπόδειο σύμπλεγμα), κι έτσι συνδέονται μεταξύ τους όλα τα μέλη της ομάδας με δεσμούς συντροφικότητας. Αν κάποιος αντιτείνει οι ιδέες και τα ιδανικά περί πατρίδας, περί δόξας του Έθνους δεν ισχύουν για τη διατήρηση π.χ. της συνοχής του στρατού; Ο Φρόυντ τα αμφισβητεί φέρνοντας τα παραδείγματα του Καίσαρα, του Βαλλενστάιν και του Ναπολέοντα λέγοντας ότι «ο αρχηγός και η λιβιδινική προσήλωση στο πρόσωπό του και όχι οι πιο πάνω ιδέες, που δεν είναι διόλου απαραίτητες, απαιτούνται για τη διατήρηση της συνοχής του στρατού». Έτσι εξηγείται το θεμελιώδες φαινόμενο της ψυχολογίας του πλήθους, η έλλειψη ελευθερίας του σκέπτεσθαι και πράττειν καθώς και η υποτακτικότητα που το χαρακτηρίζουν.
Για να ισχυροποιήσει ακόμη πιο πολύ το επιχείρημα του ερωτικού δεσμού μεταξύ των μελών που απαρτίζουν τον όχλο, ο Φρόυντ φέρνει σαν παράδειγμα τον πανικό. «Ο πανικός συμβαίνει όταν το πλήθος αρχίζει να αποσυντίθεται». Όταν το κάθε άτομο σκέπτεται εξατομικευμένα, διακόπτει τα αμοιβαία αισθήματα προς τα άλλα άτομα της ομάδας, (ακόμη και προς τον ηγέτη του που παύει να τον εμπιστεύεται χάνοντας επομένως και το αίσθημα της ασφάλειας που του ενέπνεε), του «δημιουργείται το συναίσθημα ότι βρίσκεται μόνος απέναντι του κινδύνου», δε νιώθει την παντοδυναμία της ενότητας που του μείωνε τις διαστάσεις του φόβου και τότε το βάζει στα πόδια. Αυτό συνέβη μετά τη σύλληψη του αρχηγού της Χρυσής Αυγής. Τα συλληφθέντα μέλη αλλά και αρκετοί οπαδοί του κόμματος άρχισαν να μαρτυρούν τα μυστικά της οργάνωσης και συχνά ο ένας κάρφωνε τον άλλον. Το ίδιο συνέβη με την των “Ελλήνων Συνέλευση” όταν βγήκε ένταλμα σύλληψης του Αρτέμη Σώρα.
Ο πανικός προκαλείται «…είτε κατόπιν αυξήσεως του κινδύνου, ο οποίος μετατρέπεται σε γενική απειλή, είτε κατόπιν της καταστολής των συναισθηματικών δεσμών, (τούτο σημαίνει ότι αποσύρεται η λίμπιντο από τα μέλη της ομάδας προς τον αρχηγό και μεταξύ τους με αποτέλεσμα να μην διασφαλίζεται πια η συνοχή των μελών, του πλήθους). Στην τελευταία περίπτωση του πανικού από καταστολή των συναισθηματικών δεσμών, εμφανίζεται ομαδικό άγχος που παρουσιάζει μεγάλες αναλογίες με το νευρωτικό άγχος του ατόμου που πανικοβάλλεται από φόβο».
Από την αγάπη του προς τον αρχηγό και τα μέλη της κοινότητας προς χάριν της διαιώνισης της ενότητας και της παντοδυναμίας του λαού, (εδώ αναφέρεται σε ομοιογενή πλήθη όπως το θρησκευτικό του ιδίου δόγματος), το πλήθος δεν διστάζει να γίνει βίαιο, παράφορο, μισαλλόδοξο, αδιάλλακτο, σκληρό και να προβεί σε καταστροφικές ενέργειες κατά του εαυτού του και των άλλων. Παράδειγμα η ομαδική αυτοκτονία των 912 οπαδών του Τζιμ Τζόουνς, ιδρυτή της αίρεσης «Ναός του Θεού» μετά την επίσκεψη του επίσης δολοφονηθέντος Αμερικανού γερουσιαστή Ράιαν και των δημοσιογράφων που τον συνόδευαν όταν παρέβη το άδυτο της κοινότητας στην Βρετανική Γουιάνα. Η προσωπικότητα του αρχηγού – Μεσσία υπερίσχυσε όταν κάλεσε το κοινόβιό του ν’ αυτοκτονήσει, καθησυχάζοντάς το: «Μην φοβάστε σας περιμένει ο Παράδεισος». Κι όσοι αρνήθηκαν να κοινωνήσουν από το καζάνι με τα διαλυμένα σε σιρόπι υδροκυάνιο και ηρεμιστικά, έπεσαν νεκροί από τις σφαίρες των φρουρών τους.
Τα ίδια συνέβησαν και στην κοινότητα Νταβίντιανς στην περιοχή ΓΟΥΑΚΟ του Τέξας με τους οπαδούς του Ντέιβιντ Κορές μετά από απόπειρα εισβολής του FBI. 76 οπαδοί κάηκαν ζωντανοί και όσοι δεν πέθαναν από τη φωτιά πυροβολήθηκαν από τους ενόπλους της ομάδας.
Αυτή την παράλογη τάση να στρέφεται η εχθρικότητα και η καταστροφικότητα εναντίον αγαπημένων προσώπων, ο Φρόυντ την ονομάζει «αμφιθυμική συναισθηματικότητα» και προσπαθεί να την αποδώσει στην πόλωση του έρωτα και του μίσους, στην αντίθεση μεταξύ των ενστίκτων της ζωής και των ενστίκτων του θανάτου, όπως περιγράφει στο βιβλίο του «Πέρα από την αρχή της Ηδονής».
Για να διατηρηθεί αυτή η σχεδόν μυστικιστική ενότητα στα μέλη, θα πρέπει να περιοριστεί σημαντικά ο ναρκισσισμός τους, η τάση συντήρησης και διαιώνισης της ατομικής ιδιομορφίας και των ιδιοτήτων του κάθε μέλους της ομάδας. «…ένας παρόμοιος περιορισμός του ναρκισσισμού δεν μπορεί να επέλθη παρά με την επενέργεια ενός μοναδικού παράγοντα: της ερωτικής προσήλωσης προς άλλα πρόσωπα. Ο εγωισμός συναντά κάποιο φραγμό μόνο στον έρωτα προς άλλα πρόσωπα και αντικείμενα…. Έτσι κατά την εξελικτική πορεία της ανθρωπότητας, όπως και στην ατομική, ο έρωτας αποτελεί το κύριο, αν όχι και το μοναδικό παράγοντα πολιτισμού με καθοριστικό ρόλο στην περίοδο του περάσματος από το στάδιο του εγωισμού στο στάδιο του αλτρουισμού. Και τούτο ισχύει εξίσου καλά για τον σεξουαλικό έρωτα, τον ομοφυλόφιλο και εξαϋλωμένο προς τους συνανθρώπους, γενόμενο από την κοινή εργασία, συνεργασία και δραστηριότητα».
Όπως στις νευρώσεις έχουμε ερωτικές παρορμήσεις οι οποίες κατά την προσήλωσή τους στα αντικείμενα ακολουθούν άμεσους σεξουαλικούς σκοπούς, στο πλήθος έχουμε σεξουαλική προσήλωση σε αντικείμενα χωρίς αμέσους σεξουαλικούς στόχους. Ο σκοπός εδώ είναι η ταύτιση του Εγώ με εκείνο το αντικείμενο που υιοθετεί σαν πρότυπο. Η ταύτιση μπορεί να υποκαταστήσει την LIBIDO που προσανατολίζεται και εγκαθίσταται (cathexis) προς το αντικείμενο με το οποίο υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά που απορροφούνται από το άτομο ή είναι δυνατό να συνυπάρχουν ταύτιση και σεξουαλική ενέργεια προσανατολισμένες στο ίδιο ή σε διαφορετικά αντικείμενα∙ όπως στο Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα το αγόρι π.χ. ταυτίζεται με τον πατέρα και προσανατολίζεται σεξουαλικά προς τη μάνα και μεταγενέστερα προς την σύντροφο που θα επιλέξει. Η ταύτιση δηλαδή έχει σαν επακόλουθο την αμοιβαία προσήλωση μεταξύ των ατόμων που συνθέτουν το εκάστοτε πλήθος, βάσει μιας κοινότητας συναισθημάτων, η οποία δημιουργείται από τη φύση του δεσμού που συνδέει το κάθε μεμονωμένο με τον αρχηγό, δεσμό που όπως προαναφέραμε είναι καθαρά ερωτικός με την ευρύτερη έννοια του όρου.
Διάδοχη κατάσταση του ναρκισσισμού, όπως από το παιδικό Εγώ προβάλλει αργά αλλά σταθερά το ώριμο άτομο, είναι το ιδεώδες του Εγώ. Το ιδεώδες του Εγώ στην εργασία του Φρόυντ για την Ομαδική Ψυχολογία, δεν ξεχωρίζει από το Υπερεγώ. Το θεωρεί μια κριτική κατάσταση μέσα στο Εγώ, η οποία μπορεί να συγκρουστεί μαζί του και του αποδίδει τις πιο κάτω λειτουργίες: 1) Την αυτοπαρατήρηση, 2) την ηθική συνείδηση, 3) τη λογοκρισία των ονείρων, 4) την αποφασιστική χρήση του μηχανισμού της απώθησης και 5) τον έλεγχο της πραγματικότητας.
Από τις ανωτέρω λειτουργίες αντιλαμβανόμαστε πως ό,τι ανώτερο έχει ο άνθρωπος, οι συγκρούσεις που αναπόφευκτα θα συναντήσει μέσα στην κοινωνία, οι υποχωρήσεις και οι συμβιβασμοί στις οποίες θα υποκύψει δεν τον αφήνουν αδιάφορο. Περνούν από την ηθική συνείδηση και με την αυτοπαρατήρηση τον ψέγουν ή τον επιδοκιμάζουν. Αν ο πόνος και η ηθική από τις υποχωρήσεις και τους συμβιβασμούς που κάνει υπερβαίνουν τις αντοχές του και τη δυνατότητα που έχει να τις αντέξει τότε τις θάβει στο ασυνείδητο κάνοντας χρήση του μηχανισμού της εκούσιας (suppression) ή ακούσιας (repression) απώθησης. Αν το βάρος της συνείδησης (δεύτερη λειτουργία) είναι μεγάλο και οι ενοχές ξεπερνούν τα όρια της δυνατότητας να επιβιώσει το άτομο αντιλαμβανόμαστε ότι το καθιστούν ανίκανο ή ελαττωματικό να λειτουργήσει σε έναν κόσμο που απαιτεί να σφραγίσει κανείς το στόμα της ηθικής συνείδησής του για να επιβιώσει κι επομένως το άτομο υφίσταται τεράστιες δυσκολίες να προσαρμοστεί στην άτεγκτη πραγματικότητα αν αρνηθεί να χρησιμοποιήσει τους μηχανισμούς αμύνης και καθημερινά ξύνει τις πληγές του.
Τούτο εκφράζεται με χάσιμο τις πέμπτης λειτουργίας, του ελέγχου της πραγματικότητας και προφανώς διαταράσσει και την τρίτη λειτουργία που είναι ο έλεγχος των ονείρων και μια νέα τρύπα της αβύσσου τον περιμένει∙ η φρίκη των ονείρων, οι εφιάλτες που τον κυνηγούν όπως οι Ερινύες των Ορέστη. Η λογοκρισία των ονείρων όπως και ο έλεγχος της πραγματικότητας τον περιμένουν στη γωνία και μπορεί να τον οδηγήσουν είτε στην κατάθλιψη, (τέταρτη σε συχνότητα νόσος μετά τις καρδιοπάθειες, τα εγκεφαλικά, και τον καρκίνο), στην αγχώδη, καταναγκαστική ή φοβική νεύρωση και τέλος η ψύχωση, η αυτοκτονία, ή η επιθετική συμπεριφορά που εκδηλώνεται με απόπειρα δολοφονίας του ανθρώπινου στόχου που με κάποιο τρόπο τον αναστατώνει και τον προκαλεί, ή θέλει να εκδικηθεί, είτε με την πιο συχνή μέθοδο της αδιαφορίας προς τον πλησίον που φτάνει μέχρι σαδισμού το γνωστό «αυτός πατάει επί πτωμάτων». Τα πιο πάνω νομίζουμε ότι ερμηνεύουν την συμπεριφορά των περισσοτέρων ανθρώπων στο σύγχρονο ταραγμένο κόσμο της παγκοσμιοποίησης και της κυριαρχίας της ολιγαρχίας του κεφαλαίου και των τραπεζιτών.
Προοδευτικά το ιδεώδες του Εγώ, παίρνει από το περιβάλλον τις απαιτήσεις που αυτό επιβάλλει στο Εγώ, στις οποίες το Εγώ δεν είναι πάντα ικανό να ανταποκριθεί και δημιουργείται διαφοροποίηση μεταξύ Εγώ και ιδεώδους του Εγώ, άλλοτε άλλη σε απόσταση. Έτσι εάν στο περιβάλλον του ατόμου υπάρχει ένα πρόσωπο ή αντικείμενο που διαθέτει γόητρο, δύναμη, ερωτική έλξη, ιδανικές ιδιότητες κατά τη γνώμη του, τότε το Εγώ για να ικανοποιήσει το δικό του ναρκισσισμό συνδέεται με λατρεία κι ερωτικό πάθος προς το αντικείμενο, ώστε συχνά το Εγώ επιτρέπει την αφομοίωση, την απορρόφησή του από το ισχυρότερο, ιδανικότερο Εγώ του ηγέτη, ή του ερωτικού του ινδάλματος.
Παράλληλα με την εγκατάλειψη του Εγώ στο αντικείμενο, η οποία δεν διακρίνεται καθόλου και σε τίποτα από την υπέρτατη εγκατάλειψη σε κάποια αφηρημένη ιδέα, σταματούν και οι αποδιδόμενες στο ιδεώδες του Εγώ λειτουργίες που προαναφέραμε. Λειτουργίες που θα απευθύνονταν προς το αντικείμενο με το οποίο το Εγώ θα επιθυμούσε να συγκεράσει την προσωπικότητά του. Η κριτική σταματά να υφίσταται∙ οτιδήποτε κάνει και απαιτεί το αντικείμενο είναι άγιο και καλό. Η φωνή της συνείδησης σταματά να επεμβαίνει, απ’ τη στιγμή που πρόκειται για κάτι που είναι ωφέλιμο για το αντικείμενο∙ μέσα στην τύφλωση του ερωτικού πάθους, γίνεται κανείς εγκληματίας χωρίς τύψεις. (Σ.γ.: Αντιλαμβανόμαστε ότι το Εγώ απορροφάται από το αντικείμενο του θαυμασμού του. Έτσι εξηγούνται οι ομαδικές σφαγές, λεηλασίες, βιασμοί, το λυντσάρισμα κ.ά. βιαιοπραγίες που διαπράττονται κατ’ εντολήν του χαρισματικού ηγέτη, του θεοποιημένου ηγέτη. Φυσικά μεγάλη μερίδα έχει εδώ η υποκίνηση εκ μέρους του γητευτή, ηγέτη π.χ. του Χίτλερ, των γερμανικών ορδών σε επεκτατικό πόλεμο ). Θα μπορούσαμε να συγκεφαλαιώσουμε ότι: «..το αντικείμενο υποκατέστησε το Εγώ και ό,τι συνιστά το ιδεώδες του Εγώ».
Επιστρέφοντας πάλι στην ύπνωση αναγνωρίζουμε ότι ο υπνωτιστής αποτελεί για τον υπνωτιζόμενο το μοναδικό αξιοπρόσεκτο αντικείμενο, η δε υπνωτιστική κατάσταση αντιπαραβάλλεται με την πλήρη ερωτική εγκατάλειψη στο αντικείμενο του πόθου. Ο Υπνωτιστής παίζει εδώ τον αρσενικό ρόλο και ο υπνωτιζόμενος τον παθητικό θηλυκό ρόλο.
Στην επιτυχημένη Ομαδική Ύπνωση, την υποβολή των μαζών από τον γόητα υπνωτιστή-ηγέτη, έχουμε τα ίδια αποτελέσματα. Η διαφορά μεταξύ ύπνωσης και ερωτικής προσήλωσης είναι ότι στην πρώτη δεν έχουμε ολοκληρωμένη ερωτική σχέση (συνουσία) με οργασμική κορύφωση. Στην πρώτη περίπτωση υπάρχει ένας αριθμητικός περιορισμός, η δυαδική σχέση, στη δεύτερη περίπτωση της ομάδας αφορά τη συμπεριφορά του μαζάνθρωπου σαν μέλους του πλήθους, απέναντι στον αρχηγό του. Τέλος, ενώ στη σεξουαλική – ερωτική σχέση, όπως και στο γοητευμένο από το δημαγωγό πλήθος, η ηθική συνείδηση λίγα μπορεί να κάνει την ώρα της έξαρσης για να προλάβει το κακό, (συνήθως επεμβαίνει με καθυστέρηση προκαλώντας τύψεις και ενοχές αφού όμως η εγκληματική ή καταστροφική πράξη π.χ. ο βιασμός, το λυντσάρισμα, οι εκτελέσεις των αθώων του Διστόμου και των Καλαβρύτων έχουν ήδη γίνει), στην υποβολή δι’ υπνωτισμού, η ηθική συνείδηση του υπνωτιζόμενου μπορεί ν’ αποδειχτεί πολύ ανθεκτική και να αντιδράσει. «Οι ανωτέρω παρατηρήσεις μας επιτρέπουν εν τούτοις, να σχηματίσουμε τη διατύπωση της ερωτικής συγκρότησης ενός πλήθους… Έτσι ένα πλήθος στην αρχική του μορφή, παρουσιάζεται σαν ένα άθροισμα ατόμων, τα οποία στο σύνολό τους, υποκατέστησαν το ιδεώδες του Εγώ τους με αυτό το αντικείμενο, πράγμα που κατέληξε στην συνταύτιση του Εγώ τους».
Πως εξηγείται τώρα η αμοιβαία υποβολή των όχλων; Αρνούμενος να παραδεχθεί την άποψη του Wilfred Batten Lewis Trotter (πρωτοπόρου Βρετανού Χειρουργού ιδίως στον τομέα της Νευροχειρουργικής και πολύ γνωστού για τις μελέτες του στον τομέα της κοινωνικής ψυχολογίας «Instincts of the Herd in Peace and War» 1919 MacMillan publication New York ), ότι ο όχλος εμφανίζει μια ομοιομορφία στη συμπεριφορά του λόγω της ύπαρξης του «ενστίκτου της αγέλης», o Φρόυντ αποδίδει την υποταγή του πλήθους, την εκούσια δέσμευσή του, στην Ψυχολογία του Τοτεμισμού. Στην βίαιη κυριαρχία του αρχηγού – του πρωτόγονου πατέρα, που στεκόταν εμπόδιο στην άμεση ικανοποίηση των σεξουαλικών παρορμήσεων των παιδιών του. Αυτά τον μισούν και τον φοβούνται, χωρίς να τολμούν να τον αγγίξουν. Αποτελούν μέλη του Τοτέμ υποχρεωμένα από έναν ιερό, απαράβατο νόμο, να μην σκοτώσουν τον πατέρα – Τοτέμ αλλά να υποταχτούν σ’ αυτό.
Στον υπνωτισμό έχουμε παρόμοια εκδήλωση μιας μυστηριακής δύναμης που εξασκεί ο υπνωτιστής πάνω στον υπνωτιζόμενο. «Αυτή η μυστηριακή δύναμη, στην οποία δίνουμε την κοινή ονομασία του ζωικού μαγνητισμού, πρέπει νάναι η ίδια μ’ εκείνη που αποτελεί για τους πρωτόγονους την πηγή του ταμπού. Είναι η δύναμη που χειραφετεί τους αρχηγούς και θέτει σε κίνδυνο όσους τους πλησιάζουν». «…με τις ενέργειές του, ο υπνωτιστής ξυπνά στο υπνωτιζόμενο άτομο ένα κομμάτι της αρχαϊκής κληρονομιάς του, η οποία εκδηλώθηκε στη συμπεριφορά προς τους γονείς και ιδιαιτέρως, στην ιδέα που είχε δημιουργήσει για τον πατέρα: πως πρόκειται περί πανίσχυρης κι επικίνδυνης προσωπικότητας, προς την οποία δεν είναι δυνατό να συμπεριφερθεί κανείς παρά με παθητικό και μαζοχιστικό τρόπο, μπροστά στην οποία θα πρέπει να εξαφανίζεται εντελώς η προσωπική βούληση και δεν είναι δυνατόν ν’ αντιμετωπίσει κανείς το βλέμμα της χωρίς έτσι να διαπράξει ένα αυθάδες αδίκημα… Ο αρχηγός του πλήθους ενσαρκώνει πάντα τον πρωτόγονο πατέρα τον τόσο επίφοβο, γιατί το πλήθος θέλει πάντα να κυβερνάται από μία δύναμη απεριόριστης ισχύος… διψά για υποταγή».
Σε αυτό συμφωνεί ο Έριχ Φρομμ με το βιβλίο του «Ο Φόβος μπροστά στην Ελευθερία». Σ’ αυτό το βιβλίο δίνει την ερμηνεία της γένεσης του ναζισμού-φασισμού θεωρώντας ότι είναι ένα ψυχολογικό πρόβλημα που διαμορφώνεται μέσα από τις άθλιες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες με τις οποίες ζει ένας λαός. Η Γερμανία του μεσοπολέμου, είναι μια ηττημένη χώρα, με τη συνθήκη των Βερσαλλιών οφείλει να πληρώσει τεράστιες αποζημιώσεις, η οικονομική δυσπραγία είναι τεράστια, οι απολύσεις, ο πληθωρισμός με κορύφωμα το 1923, ξεπέρασαν τα όρια αντοχής του πληθυσμού. Η δημοκρατία της Βαϊμάρης αδυνατούσε να ανταποκριθεί στις ανάγκες της εργατικής τάξης αλλά και της φιλελεύθερης και καθολικής αστικής τάξης. Η προθυμία υποταγής στο ναζιστικό καθεστώς οφειλόταν σε μια κατάσταση εσωτερικής κόπωσης και μοιρολατρίας όπως απαντάται σήμερα και στον άφωνο, παθητικό προς τα χαράτσια και τις αυξήσεις φόρων ελληνικό λαό που δεν αντιδρά στην μνημονιακή πολιτική της κυβερνητικής συμμαχίας ούτε στο χάσιμο της εθνικής κυριαρχίας που τα κόμματα του «μνημονιακού τόξου» υπέγραψαν ερήμην του λαού με αποικιακή ρήτρα.
Τότε εμφανίζεται για πρώτη φορά το Εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα που μέλλει να οδηγήσει τον Χίτλερ στην εξουσία. Η εργατική τάξη παρά τις αρχικές αντιστάσεις της (μέχρι τότε ήταν παραδομένη στον μπολσεβικισμό) μαζί με τα κατώτερα στρώματα της μεσαίας αστικής τάξης, μικροεπαγγελματίες, βιοτέχνες και υπάλληλοι έκαναν με ενθουσιασμό αποδεκτή τη ναζιστική ιδεολογία. Ο ναζισμός στηριζόταν σε δύο βασικές αρχές 1)στο μίσος κατά των φυλετικών και πολιτικών μειονοτήτων και 2)στην ανάκτηση του εθνικού γοήτρου που είχε ευτελισθεί και καταρρεύσει μετά την ήττα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη συνθήκη των Βερσαλλιών. Στη δίψα για κατακτήσεις και κυριαρχία της Αρείας φυλής. Αυτά ήσαν τα χιτλερικά επιχειρήματα έδωσαν τον ενθουσιασμό και την τόνωση σ’ έναν καταπονημένο και εγκαταλειμμένο στη φτώχια και στη μοίρα του λαό. Το άτομο αισθανόταν πως με το ναζισμό ανήκε σ’ ένα σταθερό κοινωνικό και ασφαλές πολιτικό σύστημα-καταφύγιο. Μετά την άνοδο του Χίτλερ στην κρατική εξουσία, κάθε αγώνας εναντίον του σήμαινε πως όποιος την έκανε αυτόματα αποκλειόταν από τη μεγάλη γερμανική κοινότητα. Η αντιπολίτευση προς το NSDΑP (το Εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα) σήμαινε αντιπολίτευση προς τη Γερμανία. Το αίσθημα αδυναμίας, άγχους και απομόνωσης από το κοινωνικό σύνολο ήταν ένας ανυπόφορος εφιάλτης την ίδια στιγμή όπου οι οικονομίες μιας ολόκληρης ζωής για τις οποίες είχαν θυσιαστεί τόσες μικροαπολαύσεις χάθηκαν όχι από υπαιτιότητα του κατόχου τους αλλά από αθέτηση της υπόσχεσης που το κράτος είχε δώσει με ενυπόγραφα τραπεζογραμμάτια και ομόλογα τα οποία εν μια νυκτί, αχρηστεύτηκαν. Ταυτόχρονα, διαταράχτηκε η εξουσία του πατέρα και η ηθική της παλιάς μεσαίας τάξης. Η νεώτερη γενιά έκανε ό,τι ήθελε χωρίς να νοιάζεται αν στις πράξεις της είχε την επιδοκιμασία των γονέων. Οι γονείς έχασαν την εξουσία και το κύρος τους, η παλιά γενιά τα είχε χάσει, δεν ήξερε τι να κάνει και μπορούσε να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες δυσκολότερα από την εξυπνότερη νεώτερη γενιά. Στους νέους η βάση για μια ανεξάρτητη οικονομική ύπαρξη σαν εκείνη που γνώρισαν οι γονείς τους, είχε πια χαθεί. Η επαγγελματική αγορά ήταν κορεσμένη και οι ευκαιρίες να σταδιοδρομήσει κανείς σαν γιατρός ή δικηγόρος ήταν περιορισμένες. Από την άλλη οι πολυάριθμοι νέοι αξιωματικοί που ήσαν συνηθισμένοι να διοικούν και να ασκούν εξουσία εντελώς φυσικά, δεν μπορούσαν να συμβιβαστούν με την ιδέα πως θα υποβιβαστούν σε χαμηλόμισθους υπαλλήλους ή σαν περιοδεύοντες πωλητές.
Έτσι η συντριπτική πλειονότητα του πληθυσμού είχε καταλάβει το αίσθημα της ατομικής ασημαντότητας και αδυναμίας, που περιγράψαμε σαν χαρακτηριστικό γνώρισμα του μονοπωλιακού καπιταλισμού γενικά. Δεν θα πρέπει να ξεχνούμε το ρόλο που έπαιξαν οι εκπρόσωποι του μεγάλου βιομηχανικού κεφαλαίου και οι μισοχρεοκοπημένοι Γιούνκερς. Αυτοί αρχικά ήταν διστακτικοί, αλλά σιγά-σιγά «καθώς τα προγράμματα δημοσίων έργων και στη συνέχεια οι αυξανόμενοι επανεξοπλισμοί, άρχιζαν να βγάζουν τη Γερμανία από την οικονομική κρίση και να απορροφούν μαζικά τους ανέργους με ρυθμούς που κανένας δεν είχε τολμήσει να διανοηθεί…» (Kershaw, Ian: Χίτλερ Ύβρις, Α΄Τόμος, εκδόσεις SCRΙΡΤΑ, σελ. 499), τους έκανε να υποστηρίξουν τον Χίτλερ που εισέπραξε όλα τα προπαγανδιστικά και οικονομικά οφέλη. Αρκεί να αναφερθεί ότι σε μια σύναξη των βιομηχάνων από τον τότε υπουργό οικονομικών του Χίτλερ, Χιάλμαρ Σαχτ (Horace Greely Hjalmar Schacht) 1934-1937, αφού τους καθησύχασε ότι δεν θα διακινδυνεύσει η διασφάλιση της ατομικής ιδιοκτησίας (πλην των Εβραίων επιχειρηματιών), για τη συντριβή του μαρξισμού και την καταστολή των εργατικών κινητοποιήσεων, μαζί με τη μείωση των φορολογικών επιβαρύνσεων της βιομηχανίας, θα επέλθει η ανάκαμψη των επιχειρήσεων και θα έχουν υψηλά κέρδη, κατεδάφισαν και τους τελευταίους δισταγμούς και όταν ζήτησε ο Σαχτ τη βοήθειά τους εκείνο το βράδυ, μέσα σε μερικές εβδομάδες του παραδόθηκαν εκ μέρους τους τρία εκατομμύρια μάρκα.(Kershaw, Ian: Ό.π.π. σελ. 497 και 498).
Και συνεχίζει ο Φρομμ: Η προσωπικότητα του Χίτλερ, η διδασκαλία του και το ναζιστικό σύστημα εκφράζουν στην ακραία τους μορφή τη διαμόρφωση χαρακτήρα που αποκαλέσαμε «ολοκληρωτικό» και από αυτό το γεγονός εύρισκαν έντονη απήχηση στα στρώματα εκείνα του πληθυσμού που είχαν λίγο-πολύ την ίδια διαμόρφωση χαρακτήρα…
Η ουσία αυτού του ολοκληρωτικού χαρακτήρα βρίσκεται στην ταυτόχρονη συνύπαρξη σαδιστικών και μαζοχιστικών παρορμήσεων. Ορίσαμε πως ο σαδισμός αποσκοπεί στην απόκτηση απεριόριστης εξουσίας πάνω σε ένα άλλο άτομο που συνοδεύεται λίγο πολύ με ροπή καταστροφής. Ο μαζοχισμός από την άλλη, αποσκοπεί στη διάλυση του εγώ του ατόμου μέσα σε μια συντριπτικά ισχυρή δύναμη και τη συμμετοχή του στην ισχύ και τη δόξα της. Τόσο η σαδιστική όσο και η μαζοχιστική τάση προκαλούνται από την ανικανότητα του απομονωμένου ατόμου να μείνει μόνο του και την ανάγκη που νιώθει για μια συμβιωτική σχέση που θα υπερνικούσε τη μοναξιά του. Η ανθρωπόμαζα χρειάζεται μια ισχυρή προσωπικότητα για να ξεπεράσει τη μοναξιά της έστω κι αν χάσει την ελευθερία της. Αντίθετα μέσα στην επαφή του με χιλιάδες ανθρώπους που έχουν τις ίδιες πεποιθήσεις αισθάνεσαι κυρίαρχος και έτοιμος να υποκύψεις στη μαζική υποβολή, έστω και εις βάρος της ελευθερίας σου. (Φρομμ, Έριχ: «Ο Φόβος μπροστά στην Ελευθερία», Εκδόσεις Μπουκουμάνη, 1971, σ.σ. 231-305).
Επανερχόμενοι στην αντίληψη του Τοτέμ-ηγέτη πατέρα, ο Φρόυντ τονίζει ότι «κάποια μέρα η πλειοψηφία θα συνεννοηθεί, όταν ο πατέρας γεράσει, θα σκοτώσει και θα σκυλεύσει τον πατέρα, θα σχηματίσουν μετά από πολέμους και αδελφοκτόνες μάχες διαδοχής, την αδελφική τοτεμική κοινότητα, επιδιώκοντας να εξιλεωθούν από τα εγκλήματά τους. Η δυσαρέσκεια όμως θα συνεχιστεί κι αφού καταργηθούν τα προνόμια του δημιουργημένου μητριαρχικού καθεστώτος θα ανασυγκροτηθεί η καινούργια οικογένεια και κοινωνία με έναν πατέρα – αρχηγό, σκιά (σ.γ.: ή αντίγραφο;) του πρώτου. Η καινούργια κοινωνία είναι φυσικά οργανωμένη και λιγότερο αυταρχική». (Φρόυντ,Σ: «Ομαδική Ψυχολογία και Ανάλυση του Εγώ» Ό.π.π.).
Από την πιο πάνω μελέτη προκύπτει σαν συμπέρασμα, ότι η αντιμετώπιση και η αντίσταση απέναντι αυτών των αδίστακτων δικτατορίσκων που νέμονται την εξουσία από τον λαό και τον χειραγωγούν και τον υποβιβάζουν στο επίπεδο της μάζας, απαιτείται κάθε άτομο να συνειδητοποιήσει ότι το ίδιο πρέπει να αντιδράσει ενάντια στην εγκεφαλόπλυση, να ενωθεί με τους άλλους ομοιοπαθείς συνανθρώπους και συναγωνιστές του. Στην εποχή της καταιγιστικής πληροφόρησης να αλληλοενημερώνεται, να παλέψει και να αγωνιστεί σαν συνειδητοποιημένος, με φρόνηση και ταπείνωση, ελεύθερος στο πνεύμα. Ιδανικό του οφείλει να είναι ένα πολύτιμο μέρους ενός ώριμου, συνειδητοποιημένου λαού και όχι ένα ομαδοποιημένο πλήθος ζώων αγόμενο από το τυφλό ένστικτο της αγέλης όπως ακριβώς το επιδιώκουν οι ισχυροί για να είναι ευκολοδιαχειρίσιμος και ελεγχόμενος από τα αρπακτικά της εξουσίας και τα οικονομικά όρνια που τον θέλουν εύκολο θύμα για να κατασπαράζουν, χωρίς τελειωμό, τις σάρκες του.(Ευαγγελάτος, Γεώργιος: «Ανθρώπινη Καταστροφικότητα. Ανάλυση του Πολέμου και της Καταστροφικότητας από την Κοινωνική Ψυχολογία», Εκδόσεις-Διάθεση ΑΠΑΝΤΑ ΚΟΙΝΑ, σ.σ. 28-39).
Ευαγγελάτος Γεώργιος Ψυχίατρος Παίδων Ενηλίκων Ψυχαναλυτής
Πρόσφατα Σχόλια