Η λειτουργία του οργασμού μέσο κυριαρχίας και υποταγής. Μέρος 7ο Κεφάλαιο ΣΤ΄

Ένας παραλληλισμός του Σπηλαίου του Πλάτωνα με το Matrix

Οι ομοιότητες με την ταινία Matrix

Τα ΜΜΕ παίζουν σήμερα το ρόλο των σκιών και της εγκεφαλόπλυσης του Σπηλαίου όπου όλοι οι αιχμάλωτοι της ζοφερής Ουτοπίας την νομίζουν για πραγματική

Ο πυρήνας του μύθου του σπηλαίου ξαναπροτάθηκε, σε σύγχρονη εκδοχή, στην ταινία το Matrix (1999) των αδερφών Andy και Larry Wachowsky (Γουατσόφσκυ). Η ταινία, ως γνωστόν, περιγράφει ένα μέλλον στο οποίο ο κόσμος όπως τον ξέρουμε εμείς είναι ουσιαστικά το Matrix, μια εικονική πραγματικότητα που δημιουργήθηκε και συντηρείται από νοήμονες μηχανές προκειμένου να κατευνάσει, υποτάξει και εκμεταλλευτεί τον ανίδεο ανθρώπινο πληθυσμό ως πηγή ενέργειας (παραγωγής και κατανάλωσης, θα λέγαμε).

Όπως στο μύθο του σπηλαίου, ο κόσμος του Μάτριξ (σπηλιά –ΜΗΤΡΑ – matrix) , είναι ένας κόσμος παραισθήσεων. Οι άνθρωποι ζουν και κινούνται σε αυτόν, χωρίς να υποψιάζονται την πραγματική «ψεύτικη» κατάστασή του. Η ταινία αναφέρεται δήθεν στο μέλλον, για ευνόητους λόγους, ενώ περιγράφει γλαφυρά τη σύγχρονη κατάσταση της ανθρωπότητας. Στην πρώτη ταινία της σειράς, ο ήρωας ο Neo, διαλέγει το κόκκινο χάπι που του επιτρέπει να προχωρήσει στην αφύπνιση. Ο Σκοτεινός, όπως τον αποκαλούσαν, Ηράκλειτος δηλώνει χαρακτηριστικά :

«ΕΝΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΞΥΠΝΗΤΟΥΣ. ΟΙ ΚΟΙΜΙΣΜΕΝΟΙ ΖΟΥΝ Ο ΚΑΘΕΝΑΣ ΣΤΟ ΔΙΚΟ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟ».

εννοείται πως ζουν σ’ ένα βαρετό κόσμο, όπου οι άνθρωποι σαπίζουν στο τέλμα της ρομποτικού τύπου επανάληψης, εκτελώντας τις ίδιες βαρετές και ηλίθιες καθημερινές δραστηριότητες.

Από την ταινία the Matrix

Όμως δεν θέλουν όλοι οι άνθρωποι να ξεφύγουν από το Μάτριξ!.. Δεν είναι όλοι έτοιμοι να αντικρίσουν την φοβερή πραγματικότητα μέσα στην οποία είναι αναγκασμένοι να επιβιώσουν αφού τη δεχτούν όπως τους την έχουν επιβάλλει. Θέλουν σαν το Σάιφερ να ζουν στον ψεύτικο κόσμο. Όταν τους δίνουν «το κόκκινο και το μπλε χάπι», δεν επιλέγουν οι περισσότεροι το κόκκινο που θα τους οδηγήσει στο «ξύπνημα». Προτιμούν να μένουν στο όνειρο, την ψευδαίσθηση πως ζουν και υπάρχουν παρά να αντιληφθούν το μέγεθος του εφιάλτη στον οποίο είναι έτσι κι αλλιώς μπλεγμένοι.

Πρόκειται για παράλληλες ερμηνείες του Μύθου του Σπηλαίου και της ταινίας Μάτριξ στη σημερινή πραγματικότητα

Δεν μπορούμε να αναγκάσουμε κανένα να ξυπνήσει με το ζόρι. Αυτό όμως που έχουμε υποχρέωση είναι να καταστήσουμε εμφανή και προσβάσιμη την έξοδο από το τούνελ γι‘ αυτούς, που έχουν κουραστεί να ζουν στο όνειρο-εφιάλτη και η ψυχή τους είναι έτοιμη να ανθίσει στη συνειδητότητα. Δεν είναι χρήσιμο να περιμένουμε την έλευση του Νέου (Νήο=New) εκλεκτού για να μας σώσει από τη μηχανικότητα, γιατί μόνο ο καθένας μπορεί, με τη δική του προσπάθεια, αγώνα και πρωτοβουλία και τη σχετική εξωτερική βοήθεια, να γίνει o σωτήρας του εαυτού του.

Κατά την Κάρεν Χορνάϊ,[1] ο άνθρωπος από πολύ μικρή ηλικία εξ αιτίας του περιβάλλοντος στο οποίο βιώνει, αποδεχόμενος σαν αναντίρρητα θέσφατα τα όσα τον μαθαίνουν οι γονείς του, στην ουσία οι άνθρωποι του Σπηλαίου που βλέπουν μόνο τις σκιές των αντικειμένων και όχι τα καθ’ αυτό αντικείμενα, αναπτύσσει ένα νευρωτικό εαυτό, τον λεγόμενο ιδεατό εαυτό (Ideal Self). πρόκειται για ένα εξόχως νευρωτικό κατασκεύασμα, στηριγμένο στην εγωκεντρικότητα  και τον ατομισμό. Πάνω από όλα ο εαυτούλης μου γιατί το αξίζω, γιατί είμαι καλλίτερος από τους άλλους, από την πλέμπα που με περιβάλλει. Σ’ αυτό μεγάλη ευθύνη έχουν οι γονείς που επειδή αγνοούν οι ίδιοι τι σημαίνει αδελφότητα, ισοτιμία, σεβασμός του διπλανού μου, το περνούν στα παιδιά τους με τη χειρότερη μορφή. Τα καμαρώνουν και τα θαυμάζουν δίνοντάς τους την αίσθηση-ψευδαίσθηση ότι είναι προικισμένα με φοβερές αρετές και ικανότητες που ουσιαστικά είναι όμοιες με του διπλανού γείτονα τα παιδιά, άντε με κάποιες ελάχιστες διαφορές. Αν μάλιστα κάποιο παιδί έχει ένα ιδιαίτερο ταλέντο π.χ. να έχει έφεση και κλίση στα μαθηματικά ή στη μουσική, τότε ο θαυμασμός των πέριξ γονέων, σχολείου, συγγενών και φίλων, οι έπαινοι, τα βραβεία κ.λπ. το μετατρέπουν στον απόλυτο ναρκισσιστή. Νομίζει ότι όλος ο κόσμος του ανήκει..

Τα πράγματα όμως δεν είναι και τόσο ζοφερά. Αυτή είναι η μία πλευρά της Σελήνης, η σκοτεινή. Υπάρχει όμως και η άλλη που μας κάνει να είμαστε, υπό όρους, αισιόδοξοι….Είναι η πλευρά που υπάρχει στην έξοδο του σπηλαίου…

Πως όμως μπορείς να βγεις από το σκοτεινό Σπήλαιο; Κατά την ψυχαναλυτική άποψη πως ε’ιναι δυνατό ν’ αποκτήσεις συνειδητότητα και την αίσθηση του πραγματικού, δηλαδή του πραγματικού εαυτού (Real Self) σου, και να αγγίξεις  τον γνήσιο και αυθεντικό;

Τον ορισμό του ουτοπικού, Ιδεατού εαυτού τον δώσαμε ήδη. Ποιος όμως είναι ο πραγματικός εαυτός. Είναι ο η συνολική εικόνα του ατόμου, με τις αδυναμίες του, τις νευρωσικές του εκδηλώσεις και τις ψυχικές του ανεπάρκειες στη δεδομένη στιγμή που  έρχεται να ζητήσει βοήθεια. Είτε σε έναν ψυχίατρο, σε έναν ψυχολόγο, ιδιαιτέρως σε έναν ψυχαναλυτή. Εμείς το επεκτείνουμε και σε έναν σοφό κι έμπειρο πνευματικό, ή εξομολόγο που γνωρίζει πως να αντιμετωπίζει αυτό που στην ορθόδοξη αντίληψη ζωής ονομάζεται αμαρτωλότητα. Και μάλιστα συναίσθηση των πνευματικών ανεπαρκειών και των αμαρτιών που το άτομο έχει συνειδητοποιήσει ότι διέπραξε και διαπράττει.

Συμπερασματικά, πραγματικός (actual self) εαυτός[2]είναι οι σωματικές εκδηλώσεις όσο και οι ψυχικές που το άτομο βιώνει στην δεδομένη στιγμή που έρχεται να ζητήσει βοήθεια. Αλλά κι αν ακόμη δεν νιώθει τίποτα από αυτά πάλι έχει όπως αναφέραμε στο περί Ιδεατού εαυτού, πνευματικές ανεπάρκειες με την νευρωσική έννοια. ΚΑΝΕΙΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΞΙΟΣ ΝΑ ΠΑΙΝΕΥΕΤΑΙ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΕΛΕΙΟΣ. Οι πρωτόπλαστοι φρόντισαν γι’ αυτό. Είμαστε όλοι, λίγο ως πολύ στραβά κλήματα στην παγκόσμια κληματαριά της ανθρωπότητας. Απλά η ατομοκεντρικότητα και ο εγωισμός μας εμποδίζουν να δούμε την τραγική κατάντια του εαυτού μας. Νιώθουμε ικανοποιημένοι μέσα στο Σπήλαιο με τις σκιές που τις νομίζουμε πραγματικές. Και σαν το ΜATRΙX οι περισσότεροι νιώθουν ευτυχής να τρώνε βελανίδια και κουτόχορτο, το μπλε χάπι της λησμοσύνης.

Για να βελτιωθεί ή ν’ αλλάξει ο άνθρωπος χρειάζεται είναι να πάθει ό,τι και ο Άσωτος υιός στην παραβολή. Αφού κατάντησε τρώγοντας την περιουσία του με τις ασωτίες και τις πόρνες, οδηγούμενος από το στομάχι του και το πέος του, δηλαδή από το ορμέμφυτο της αυτοσυντήρησης και το σεξουαλικό ένστικτο, να τελματώσει από την βαθιά απελπισία και κατάθλιψη στην οποία βούλιαξε:

“Εις εαυτόν ελθών αναρωτήθηκε: Ας γυρίσω πίσω στον γνήσιο εαυτό μου, όπως πρωτύτερα, κι ας γίνω έστω και δούλος του Πατέρα που τόσα χρόνια τον είχα γράψει στα αχαμνά μου και στο αδηφάγο στομάχι μου, στις χυδαίες απολαύσεις που είχα πέσει με τα μούτρα, παρασυρμένος από τη σαρκική ηδονή και την καταχρηστική υποταγή στη λειτουργία του οργασμού”. 

Ατυχέστατα, πάσχει ο νευρωσικός από αυτό που ο Κίρκεγκωρ ονομάζει “αρρώστια μέχρι θανάτου.[3] Σημαίνει απόγνωση, είναι οι συνέπειες που πληρώνεις όταν δεν έχεις συνείδηση του ποιος είσαι, όταν έχεις χάσει τον εαυτό σου και παρασύρεσαι από τις σκιές, τις ψευδαισθήσεις και τη λαγνεία.

Και εδώ φθάνουμε στο κρίσιμο ερώτημα, τι είναι ο γνήσιος εαυτός;

Ο εαυτός που εν γνώσει του παίρνει το κόκκινο χάπι του πόνου, της οδύνης και της ταπείνωσης. Όμως μόνο έτσι θα βγει από το Σπήλαιο του Πλάτωνα και θ’ αντικρίσει τον πραγματικό κόσμο και την ασύλληπτη Ομορφιά του. Όταν γίνει ο ίδιος στοχαστής και φιλόσοφος της ζωής και της ύπαρξής του. Η Χορνάι και πάλι δίνει τον ορισμό του γνήσιου εαυτού, το ποθούμενου της αυτοσυνειδησίας. Είναι η αυθεντική δύναμη η οποία οδηγεί στην ανάπτυξη και ανέλιξη του εαυτού. Αυτή η δύναμη μας οδηγεί στην ολοκλήρωσή μας ώστε να αποκτήσουμε την πλήρη αναγνώριση της ταυτότητάς μας, αφού λυτρωθούμε από τις νευρωσικές μας αναπηρίες. (Σ.γ.:Την αμαρτωλότητά μας). Ο γνήσιος εαυτός είναι ο μόνος που μπορεί να πραγματοποιηθεί σε αντίθεση με τον Ιδεατό εαυτό, ο οποίος είναι μια ψευδαίσθηση δύναμης αδύνατο να πραγματοποιηθεί”[4]

Κάρν Χορνάι: “Ο Ρόλος της Νεύρωσης και η ανέλιξη της προσωπικότητας. Ο αγώνας για την αυτοκαταξίωση”, Εκδόσεις ΕΠΤΑΛΟΦΟΣ, σελ. 14 και 189..

[2]Της ιδίας ό.π.π., σελ 189.  

[3]Soren Kierkegaard, “Sickness unto Death”, Princeton Umiversity press, 1941.

[4] Της ιδίας, ό.π.π., σελ 189.

Πηγή έμπνευσης της πιο πάνω μελέτης ήταν η http://www.ramnousia.com/2010/05/matrix.html