Πέρα από τον ναρκισσισμό: Πώς οι ηγέτες μπορούν να αποφύγουν την παγίδα της ύβρεως
Το να ξεπεραστεί το σύνδρομο ύβρεως απαιτεί μια δόση πραγματικότητας, ταπεινότητας, ειρωνείας και χιούμορ.
Σε όλη την ιστορία, οι ηγέτες παρασύρθηκαν από την επιτυχία, οδηγώντας τον εαυτό τους και τους ηγουμένους πολίτες τους στο προσβλητικό μονοπάτι της ύβρεως. Αυτός ο αρχαιοελληνικός όρος, που κυριολεκτικά μεταφράζεται σε «υπερβολή», περιγράφει μια κατάσταση υπερβολικής αυτοπεποίθησης και αλαζονείας.
Ακραίο παράδειγμα είναι ο Ξέρξης, βασιλιάς της Περσικής Αυτοκρατορίας. Νιώθοντας ανίκητος από τους θριάμβους του παρελθόντος, ο Ξέρξης επεδίωξε να κατακτήσει την Ελλάδα. Ωστόσο, όταν μια καταιγίδα κατέστρεψε τη γέφυρα του στον Ελλήσποντο, εκτροχιάζοντας τα σχέδιά του, αντέδρασε εξωφρενικά. Ο Ξέρξης τιμώρησε τους μηχανικούς που έχτισαν τη γέφυρα με αποκεφαλισμό και διέταξε τους στρατιώτες του να μαστιγώσουν τη θάλασσα με αλυσίδες και να την τρυπήσουν με καυτά σίδερα. Είναι προφανές ότι ο Ξέρξης, τυφλωμένος από την υπερβολική αυτοπεποίθηση, δεν μπορούσε να καταλάβει την πιθανότητα αποτυχιών και οπισθοδρομήσεων. Ουσιαστικά τον είχε μεθύσει η ύβρις.
Οι άνθρωποι που υποφέρουν από ύβρι φαντάζονται ότι ο τρόπος που αυτοί βλέπουν τον κόσμο είναι ο τρόπος που υποτίθεται ότι είναι ο κόσμος. Υπερεκτιμούν τις δυνατότητές τους, συχνά σε ακραίο βαθμό, και θεωρούν τον εαυτό τους απεριόριστο. Ακόμη και μπροστά στην αποτυχία, προσκολλώνται στην ψευδαίσθηση της δικής τους δικαιοσύνης.
Φυσικά, μια τέτοια στάση συμβάλλει σε ανεύθυνη συμπεριφορά, σε αίσθημα απερισκεψίας ακόμη και ανήθικες ενέργειες. Η ανεξέλεγκτη αυτο-απορρόφηση οδηγεί πολλούς ηγέτες σε μια πορεία αυτοκαταστροφής, συμπαρασύροντας τους οργανισμούς ή τις χώρες τους μαζί τους.
Γιατί η ύβρις είναι πιο επικίνδυνη από τον ναρκισσισμό
Ενώ η ύβρις συχνά συνοδεύει τον ναρκισσισμό, τα δύο έχουν αξιοσημείωτες και σημαντικές διαφορές. Οι ναρκισσιστές έχουν μια διογκωμένη εικόνα του εαυτού τους και ποθούν την έγκριση και τον θαυμασμό των άλλων. Ωστόσο, σε αντίθεση με τα υβριστικά άτομα, οι ναρκισσιστές δεν είναι τόσο μεθυσμένοι από την εξουσία ώστε να χάσουν εντελώς την επαφή με την πραγματικότητα.
Ο ναρκισσισμός είναι ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητας που σχηματίζεται στην πρώιμη ζωή, και τη διακατέχει συνήθως εφ’ όρου ζωής, ενώ η ύβρις είναι μια αλλαγή στον χαρακτήρα ενός ατόμου που συμβαίνει όταν αποκτούν σημαντική δύναμη. Ως εκ τούτου, η ύβρις είναι περισσότερο μια προσωρινή κατάσταση ειδικά για ηγετικές θέσεις παρά ένα θεμελιώδες ελάττωμα της προσωπικότητας.
Ακόμα κι αν οι ναρκισσιστές ηγέτες απολαμβάνουν να είναι το επίκεντρο της προσοχής, εφόσον διατηρούν την αντίληψη της πραγματικότητας και λαμβάνουν αποφάσεις που στοχεύουν στη βελτίωση της θετικής αυτοεικόνας τους, ο ναρκισσισμός τους παραμένει «περιορισμένος».
Στην περίπτωση της ύβρεως, ωστόσο, συναντάμε μια μορφή ναρκισσισμού που είναι ανεξέλεγκτη. Οι υβριστικοί ηγέτες δεν χρειάζονται μια σκηνή για να λάμψουν. Σε αντίθεση με τους δεσμευμένους ναρκισσιστές, δοκιμάζουν τα όρια της αποδεκτής συμπεριφοράς, πιστεύοντας ότι είναι πολύ ανώτεροι από οποιονδήποτε άλλο. Με την πάροδο του χρόνου, η υπερβολική αυτοπεποίθησή τους, που αγγίζει την αίσθηση της παντοδυναμίας, οδηγεί σε απερίσκεπτη και παρορμητική συμπεριφορά, οδηγώντας τελικά στην πτώση τους.
Αν και τόσο τα ναρκισσιστικά όσο και τα υβριστικά άτομα ασχολούνται με την πιο σκοτεινή πλευρά της ηγεσίας, οι ναρκισσιστές ηγέτες συχνά αποπνέουν κάποιο χάρισμα και μπορούν να επηρεάσουν και να διεγείρουν τους άλλους. Η αυτοπεποίθηση, η ενεργητικότητα, η προθυμία τους να αναλάβουν ρίσκα και οι ρητορικές τους δεξιότητες συμβάλλουν στην οραματική, εμπνευσμένη ηγεσία – ιδιότητες που μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντική επιτυχία.
Ενώ η ναρκισσιστική συμπεριφορά έχει τόσο σκοτεινές όσο και φωτεινές πλευρές, η ύβρις χαρακτηρίζεται συνήθως από δυσλειτουργική υπερβολή. Οι υβριστικοί ηγέτες χρησιμοποιούν τη δύναμή τους με δυσπροσαρμοστικούς, μη παραγωγικούς και απεριόριστους, μη ελεγχόμενους τρόπους, με αποτέλεσμα μια εξαιρετικά τοξική συμπεριφορά. Πιέζουν για να επτύχουν φιλόδοξους στόχους, προσωπικούς και οργανωτικούς θριάμβους.
Αν και οι ρίζες μπορεί να ποικίλλουν, μια ναρκισσιστική προσωπικότητα μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση υβριστικής συμπεριφοράς. Η ύβρις μπορεί να εξαφανιστεί, ωστόσο, όταν τα άτομα δεν βρίσκονται πλέον σε θέσεις εξουσίας. Επανέρχονται σε μια αντικειμενική και μετριοπαθή στάση απέναντι στον εαυτό τους και τους άλλους.
Καταπολέμηση της ύβρεως
Καθώς οι ηγέτες είναι πιο επιρρεπείς στη γοητεία της εξουσίας, πρέπει να λάβουν προληπτικά μέτρα για να αποτρέψουν την εμφάνιση ύβρεων. Για να το πετύχουν αυτό, πρέπει να κατανοήσουν τις κινητήριες δυνάμεις τους και να έχουν ισχυρή αίσθηση αυτογνωσίας. Πρέπει επίσης να είναι ανοιχτοί σε ανατροφοδότηση και κριτική, να ξέρουν πώς να γελούν με τον εαυτό τους και να εξουσιάζουν με ταπεινότητα.
Οξύνοντας την αυτοκατανόηση
Όσοι βρίσκονται σε ισχυρές θέσεις πρέπει να αποκτήσουν μια ρεαλιστική κατανόηση των δυνάμεων και των αδυναμιών τους, καθώς και των περιπλοκών της προσωπικότητάς τους. Βοηθάει αν έχουν μια υγιή δόση αυτοκριτικής. Η προθυμία και η διάθεση να αξιολογήσει κανείς τον εαυτό του αντικειμενικά μπορεί να χρησιμεύσει ως αποτελεσματικό αντίμετρο στην ύβρη.
Ξεσκεπάζοντας τα τυφλά σημεία μέσω ανατροφοδότησης από τον κοινωνικό περίγυρο
Δεδομένου ότι η ύβρις συχνά οδηγεί τα άτομα μακριά από την αυτογνωσία και την αυτοσυνειδησία, είναι ωφέλιμο για αυτά να τους υπενθυμίζονται συνεχώς τα δυνατά σημεία και τα μειονεκτήματά τους. Εάν ένα άτομο είναι ανοιχτό σε κριτικά σχόλια, αυτό μπορεί να το βοηθήσει να εντοπίσει τομείς επιτυχίας και τομείς που χρειάζονται βελτίωση. Ουσιαστικά, η τακτική και εποικοδομητική ανατροφοδότηση ενσταλάζει την αίσθηση της υπευθυνότητας στις ενέργειές τους.
Μετατρέψτε την κριτική σε ανάπτυξη
Για να αποφευχθεί η διολίσθηση σε υβριστική συμπεριφορά, τα άτομα θα πρέπει να υιοθετήσουν μια συμβουλευτική προσέγγιση από κατάλληλους σύμβουλους. Με άλλα λόγια, πρέπει να είναι πρόθυμοι να ακούσουν όσους είναι σε θέση να παρέχουν συμβουλές ή να επικρίνουν τις πράξεις τους. Το να είσαι ανοιχτός στην παραδοχή των λαθών σου και να μαθαίνεις από αυτά είναι μια σημαντική ιδιότητα για να αποτρέψεις την πορεία σε μια προβληματική πορεία.
Ρίξτο στο χιούμορ και την ειρωνεία
Μια άλλη αποτελεσματική μορφή θεραπείας για την ύβρι είναι η αυτοειρωνεία. Υπογραμμίζει την αντίθεση ή την ασυμφωνία μεταξύ της εμφάνισης και της πραγματικότητας, χρησιμεύοντας συχνά ως μια λεπτή μορφή κριτικής. Ιδιότητες όπως το χιούμορ και ο κυνισμός μπορούν πράγματι να προστατεύσουν έναντι της υβριστικής συμπεριφοράς. Η ικανότητα ενός ηγέτη να γελάει με τον εαυτό του μπορεί να είναι αρκετά απελευθερωτική.
Εξουσιάζοντας με ταπεινοφροσύνη
Η σεμνότητα και η ταπεινότητα είναι ένα άλλο σημαντικό χαρακτηριστικό που πρέπει να καλλιεργήσουν οι ηγέτες ως τρόπο αποτροπής της ύβρεως. Είναι σημαντικό να χειρίζεστε την εξουσία χωρίς αλαζονεία και υπερβολική υπερηφάνεια. Ενώ η δύναμη μπορεί να είναι συναρπαστική, θα πρέπει να μετριάζεται με ρεαλισμό και ταπεινότητα. Οι στοχαστικοί ηγέτες προσπαθούν να διατηρήσουν τον προηγούμενο τρόπο ζωής τους και, στην πραγματικότητα, επιλέγουν να αποφύγουν τις παγίδες της εξουσίας.
Πράγματι, η δύναμη μπορεί να διογκώσει το κεφάλι τόσο ώστε να σπάσει το στέμμα που φορούν. Φιγούρες όπως ο Ξέρξης, που θεωρούν τους εαυτούς τους θεούς, τείνουν να πέφτουν πιο μακριά και πιο δύσκολα. Δυστυχώς, ο Ξέρξης δεν είναι μια μεμονωμένη περίπτωση. Πολλοί πριν και μετά από αυτόν έχουν υποστεί παρόμοιες τύχες. Η ύβρις είναι ένα επαναλαμβανόμενο θέμα σε πολλές ιστορίες – κάποιες έχουν τις ρίζες τους στη μυθολογία, άλλες στο μύθο και κάποιες άλλες αντανακλούν γεγονότα της πραγματικής ζωής.
Για τους σύγχρονους ηγέτες των επιχειρήσεων που μαστίζονται από την ύβρι, οι συνέπειες συχνά εκτείνονται πέρα από την προσωπική τους πτώση. Τα υβριστικά σκάνδαλα που ξεκίνησαν πρόσωπα όπως ο Adam Neumann του WeWork, ο Sam Bankman-Fried του FTX και η Elizabeth Holmes του Theranos επηρέασαν επίσης όσους πίστεψαν σε αυτά, με αποτέλεσμα την καταστροφή της περιουσίας τους.
Ωστόσο, τα δεινά που προκαλούν αυτοί οι υβριστικοί ηγέτες των επιχειρήσεων ή των λαών επισκιάζονται από τον αντίκτυπο πολιτικών προσώπων όπως ο Κιμ Γιονγκ-Ουν της Βόρειας Κορέας, ο Μπασάρ αλ Άσαντ της Συρίας ή ο Βλαντιμίρ Πούτιν της Ρωσίας. Το κακό που προκαλούν δεν είναι μόνοστον οικονομικό τομέα, αλλά είχε και έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια αμέτρητων ζωών. Αυτό μας ωθεί να αναρωτηθούμε εάν πρέπει ποτέ να εμπιστευόμαστε τους ανθρώπους να ελέγχουν τους άλλους όταν δεν μπορούν να ελέγξουν τον εαυτό τους.
Edited by: Katy Scott
Σχετικά με τον/τους συγγραφέα του άρθρου
Manfred F. R. Kets de Vries είναι Διακεκριμένος Κλινικός Καθηγητής Ανάπτυξης Ηγεσίας & Οργανωτικής Αλλαγής στο INSEAD και ο Raoul de Vitry d’Avaucourt Chaired Professor of Leadership Development, Emeritus.
ΠΗΓΗ:https://knowledge.insead.edu/leadership-organisations/beyond-narcissism-how-leaders-can-avoid-hubris-trap
Πρόσφατα Σχόλια